W artykule omawiamy, czym jest andropauza oraz kiedy i w jaki sposób objawia się u mężczyzn. Wyjaśniamy psychiczne skutki spadku poziomu testosteronu, takie jak obniżony nastrój, drażliwość, utrata energii czy problemy z koncentracją. Poruszamy również temat wpływu zmian hormonalnych na męską tożsamość i poczucie własnej wartości. Wskazujemy, jak radzić sobie z objawami andropauzy oraz kiedy warto rozważyć konsultację z lekarzem i ewentualne wdrożenie terapii hormonalnej. Podkreślamy też, że andropauza nie dotyka wszystkich mężczyzn w ten sam sposób, a jej rozpoznanie wymaga indywidualnej diagnostyki.

Czym jest andropauza i kiedy się zaczyna u mężczyzn?

Andropauza to złożony i stopniowy proces, który wiąże się z obniżeniem aktywności hormonalnej u mężczyzn wraz z wiekiem. Dotyczy głównie spadku poziomu androgenów, przede wszystkim testosteronu, ale również DHEA, hormonu wzrostu, melatoniny i tyroksyny.

Choć często porównuje się ją do menopauzy u kobiet, andropauza przebiega wolniej i nie oznacza całkowitego wygaśnięcia funkcji hormonalnych czy rozrodczych. To raczej stopniowa, trwająca latami redukcja poziomu hormonów, która może wpływać na wiele obszarów życia; od metabolizmu i sprawności seksualnej, po nastrój i zdolności poznawcze.

Andropauza nie ma jednego, wyraźnego momentu rozpoczęcia. Natomiast badania, w tym Massachusetts Male Aging Study (MMAS), wykazały, że poziom testosteronu całkowitego u mężczyzn zaczyna się obniżać już po ok. 30. roku życia, średnio o 0,8-1 proc. rocznie. Spadek poziomu wolnego testosteronu jest zwykle szybszy i wynosi około 2 proc. rocznie.

U większości mężczyzn pierwsze zauważalne objawy niedoboru testosteronu pojawiają się między 45. a 55. rokiem życia i nasilają się wraz z wiekiem.

Objawy psychiczne związane z andropauzą

W przebiegu andropauzy, czyli stopniowego spadku aktywności hormonalnej u mężczyzn, cierpieć może wiele obszarów funkcjonowania. Szczególnie wyraźne zmiany obserwuje się w sferze psychicznej, co wynika z istotnego wpływu testosteronu, na układ nerwowy, gospodarkę neuroprzekaźnikową oraz funkcje poznawcze.

Obniżony poziom testosteronu może prowadzić do szeregu objawów o charakterze psychologicznym i neuropsychiatrycznym, takich jak:

• obniżenie nastroju, często o charakterze przewlekłym, które może przypominać depresję lub ją maskować,
• spadek energii życiowej i motywacji, określany niekiedy jako „apetyt na życie”,
• drażliwość, niestabilność emocjonalna, łatwość wpadania w gniew lub frustrację,
• trudności z koncentracją i pamięcią roboczą, które wpływają na codzienne funkcjonowanie i efektywność poznawczą,
• uczucie wypalenia, zarówno zawodowego, jak i osobistego, nierzadko połączone z wycofaniem społecznym,
• spadek poczucia własnej wartości i pewności siebie, często związany z fizycznymi objawami starzenia i zaburzeniami seksualnymi,
• zaburzenia snu, które wtórnie pogłębiają zaburzenia nastroju i zdolność radzenia sobie ze stresem.

Jak zmiany hormonalne wpływają na obraz siebie i męską tożsamość?

Testosteron jest hormonem silnie związanym z poczuciem sprawczości, pewnością siebie, siłą i dominacją, czyli cechami, które kulturowo budują męską tożsamość. W okresie andropauzy, kiedy poziom androgenów stopniowo spada, wielu mężczyzn doświadcza wewnętrznego rozchwiania.

Objawy takie jak spadek libido, energii życiowej, obniżona motywacja czy wahania nastroju bywają błędnie interpretowane jako oznaki słabości lub porażki osobistej. To prowadzi do zaniżenia samooceny, utraty wiary we własną sprawczość, a niekiedy także do kryzysu tożsamościowego.

Społeczna presja utrzymywania silnego, „niezniszczalnego” wizerunku mężczyzny dodatkowo utrudnia przyznanie się do problemu i skorzystanie z pomocy. W rezultacie wielu mężczyzn przechodzi przez andropauzę w milczeniu, izolując się psychicznie i emocjonalnie.

Jak radzić sobie z andropauzą?

Radzenie sobie z andropauzą, czyli męskim odpowiednikiem klimakterium, wymaga podejścia całościowego i dopasowanego do indywidualnych potrzeb. W każdym przypadku podstawą będzie jednak zdrowy styl życia – regularny ruch, odpowiednia dieta, redukcja stresu, dobra jakość snu i unikanie używek.

W określonych przypadkach, zwłaszcza gdy pojawiają się trudności emocjonalne, konieczne może być także wsparcie psychiczne w postaci rozmów lub profesjonalnej pomocy.

W sytuacjach, gdy poziom testosteronu jest istotnie obniżony, a objawy utrzymują się pomimo wprowadzenia zmian w stylu życia, warto rozważyć hormonalną terapię zastępczą (TRT). Leczenie to, prowadzone pod ścisłą kontrolą specjalisty, może znacząco poprawić jakość życia i codzienne funkcjonowanie.

Kluczowe znaczenie mają jednak wcześniejsze badania diagnostyczne, które pozwalają ocenić zasadność terapii. W niektórych placówkach, jak Męska Klinika, istnieje możliwość przesłania wyników do bezpłatnej analizy, co może pomóc w podjęciu świadomej decyzji o dalszym postępowaniu.

Czy andropauza dotyka wszystkich mężczyzn?

Choć fizjologiczny spadek poziomu testosteronu wraz z wiekiem jest procesem naturalnym i powszechnym, to kliniczne objawy andropauzy pojawiają się tylko u części populacji. Oznacza to, że nie każdy mężczyzna doświadczy andropauzy w sensie objawowym i wymagającym leczenia.

Część przejdzie ten proces łagodnie lub nawet bezobjawowo, natomiast u innych może on prowadzić do pogorszenia funkcji fizycznych, psychicznych i seksualnych. Kluczowe znaczenie ma tu nie tylko poziom testosteronu, ale także wrażliwość receptorów androgenowych, ogólny stan zdrowia, styl życia i czynniki psychospołeczne.

Z tego względu rozpoznanie andropauzy powinno opierać się wynikach laboratoryjnych, ocenie objawów klinicznych oraz wykluczeniu innych przyczyn zaburzeń nastroju, libido czy sprawności fizycznej. Dopiero kompleksowa diagnostyka pozwala stwierdzić, czy mamy do czynienia z rzeczywistym zespołem andropauzalnym wymagającym leczenia.

Źródła informacji: 

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4046605/

https://www.news-medical.net/health/The-Male-Menopause-Exploring-Andropause.aspx

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32657051/

https://www.psychologytoday.com/nz/blog/the-human-beast/202408/testosterone-and-happiness

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20923289/