Kto podlega powołaniu, a kto jest z niego wyłączony?

W Polsce o uruchomieniu mobilizacji decyduje Prezydent – zarówno tej powszechnej, jak i częściowej. Jest to zapisane w art. 136 Konstytucji RP i to właśnie ten przepis otwiera całą procedurę.

Kartę powołania mogą dostać zasadniczo obywatele w wieku od 18 do końca roku, w którym kończą 60 lat, a w przypadku osób z stopniem podoficerskim lub oficerskim – do 63 lat. Tak stanowi ustawa o obronie Ojczyzny. Co istotne kobiety również mogą podlegać obowiązkowi w określonych sytuacjach – szczególnie te mające wykształcenie medyczne, a także takie, które może przydać się na placu boju.

Należy jednak pamiętać, że są też wyłączenia od obowiązku pełnienia czynnej służby podczas mobilizacji. Ich katalog obejmuje m.in. osoby na newralgicznych stanowiskach państwowych i w infrastrukturze krytycznej oraz przypadki opiekuńcze, przy czym wyłączenia działają „z urzędu” albo „na wniosek” według ścisłych zasad. Jeśli ktoś liczy na „magiczne zaświadczenie”, to niestety, ale się nie uda, ponieważ wykazy są jawne i dość precyzyjne.

Przy czym sama kwalifikacja wojskowa nie oznacza automatycznego poboru. Kluczowe jest, czy ktoś ma przydział mobilizacyjny albo zostanie mu taki przydział nadany. Dopiero wtedy wchodzi w grę karta powołania ze wskazaniem jednostki, miejsca i terminu, w którym należy się stawić.    

Jak wygląda doręczenie karty powołania i jakie są kary za ignorowanie powołania?

Od 31 stycznia 2025 r. obowiązuje szczegółowe rozporządzenie MON o doręczaniu kart powołania „na czas mobilizacji i wojny”. Wynika z niego, że decyzje wystawia Wojskowe Centrum Rekrutacji, a doręczać mogą władze miast i gim, jednostki wojskowe, Poczta Polska oraz Policja – zawsze za potwierdzeniem odbioru. Jeśli adresata nie zastano, informację zostawia się w skrzynce lub na drzwiach z kontaktem do WCR. Co więcej, Poczta teoretycznie powinna je dostarczać w sztywnych termianch, ale sami wiemy jak może to wyglądać. Dokumenty otrzymane do 8:00 doręcza się do 15:00, a te po 8:00 – najpóźniej do 24:00 tego samego dnia. Informacje o mobilizacji podawane są też w obwieszczeniach.

Należy pamiętać, że za niezgłoszenie się w mobilizacji grozi kara więzienia nie krótsza niż 3 lata, a za działania zmierzające do trwałego uchylenia się – nie mniej niż 5 lat. Jak widać nie jest to śmieszny mandat, tylko poważny i wieloletni wyrok.

Wielu może zapytać - „A jeśli studiuję/pracuję za granicą albo jestem jedynym opiekunem dziecka?”. Właśnie te wszystkie kwestie zależą od statusu w ewidencji, przydziału, kategorii zdolności i ewentualnych wyłączeń – właśnie po to istnieją procedury WCR i katalogi w rozporządzeniu. Nie warto samemu niczego „interpretować” – ponieważ można się przeliczyć i trafić na parę lat do więzienia.

Jest to nadal daleki scenariusz, ale trzeba być przygotowanym

Na szczęście mówimy o scenariuszu, który nadal wydaje się być odległy i obejmujący iście krytyczną sytuację. Jednak 10 września 2025 r. Polska zestrzeliła naruszające naszą przestrzeń drony. Był to pierwszy tego typu przypadek odkąd trwa pełnoskalowa wojna w Ukrainie. I choć incydent zakończył się bez ofiar wśród cywilów, to pokazał, że musimy być gotowi na wszystko. Dlatego trzymamy nerwy na wodzy i sprawdzamy fakty, a nie głupie posty na X, które pochodzą z nieznanych źródeł.

Warto też wywrócić fałszywy obraz poboru jako „bilet w jedną stronę na linię frontu”. Służba w mobilizacji ma różne twarze – od pododdziałów liniowych, przez logistykę, łączność, medycynę, inżynierię, cyber i ochronę infrastruktury po jednostki zmilitaryzowane zaplecza. Państwo chce wykorzystać kompetencje tam, gdzie dają największy efekt, a nie rzucać mięso armatnie na front.

Niezależnie od poglądów i przekonań – znajomość procedur daje spokój. Lepiej mieć tę wiedzę i nigdy z niej nie skorzystać, niż odwrotnie.