Fot. Pexels

Czym jest Bezwarunkowy Dochód Podstawowy?

Bezwarunkowy Dochód Podstawowy to koncepcja, zgodnie z którą państwo wypłaca każdemu obywatelowi stałe świadczenie pieniężne, niezależnie od tego, czy pracuje, jakie ma dochody i jaką formę zatrudnienia wykonuje. Celem BDP jest zapewnienie minimum finansowego pozwalającego zaspokoić podstawowe potrzeby życiowe i ograniczyć ryzyko ubóstwa.

Co z 800 plus i innymi świadczeniami?

Wprowadzenie dochodu podstawowego oznaczałoby gruntowną przebudowę obecnego systemu wsparcia. Finansowanie programu musiałoby wiązać się z likwidacją lub ograniczeniem wielu świadczeń, takich jak:

• 800 plus,
• 300 plus,
• 1. i 14. emerytura
• zasiłek dla bezrobotnych,
• część zasiłków stałych i okresowych.

Według szacunków, koszt programu, przy wypłatach rzędu 1200 zł dla dorosłych i 600 zł dla dzieci - wyniósłby ok. 376 mld zł rocznie. Dla porównania, całkowite wydatki na system zabezpieczenia społecznego w 2024 r. wyniosły ok. 418 mld zł.

Potencjalne korzyści nowego rozwiązania

W raporcie PIE wskazano kilka głównych zalet wprowadzenia dochodu podstawowego. Wśród nich wymienia się:

• ograniczenie ubóstwa i nierówności dochodowych,
• większe bezpieczeństwo osób pracujących na umowach niestandardowych,
• likwidację tzw. "pułapki biedy",
• wzrost innowacyjności i przedsiębiorczości dzięki stabilnemu minimum finansowemu,
• uproszczenie systemu świadczeń i zmniejszenie biurokracji,
• ograniczenie lęku przed utratą pracy lub chorobą.

Co sądzą o tym Polacy?

Badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego pokazują, że bezwarunkowy dochód podstawowy popiera 51 proc. Polaków. Poparcie wyraźnie rośnie wśród osób, które wcześniej zetknęły się z tą koncepcją - w tej grupie wynosi aż 62 proc.

Jednocześnie ponad połowa społeczeństwa nigdy wcześniej nie słyszała o BDP. 30 proc. respondentów deklaruje, że zna hasło, ale się nim nie interesowało, a jedynie 13 proc. aktywnie śledzi debatę na ten temat.

Zagrożenia i wady BDP

Eksperci zwracają jednak uwagę na poważne ryzyka. Najczęściej wskazywane to:

• ogromne koszty dla budżetu państwa,
• konieczność podnoszenia podatków,
• ryzyko spadku aktywności zawodowej części społeczeństwa,
• możliwość wzrostu inflacji wskutek zwiększonego popytu,
• brak mechanizmu dodatkowego wsparcia dla osób o szczególnych potrzebach,
• potencjalne spowolnienie gospodarcze.

Sejm rozważał pilotaż

Do Sejmu trafiła petycja w sprawie uruchomienia pilotażowego programu dochodu podstawowego w wysokości 50 proc. płacy minimalnej brutto. Program miałby objąć wszystkich mieszkańców województwa śląskiego od 3. roku życia i obowiązywać przez co najmniej 20 lat, zastępując m.in. 800 plus i zasiłki. Autorzy petycji argumentowali, że Śląsk - jako region dotknięty transformacją gospodarczą i zamykaniem zakładów pracy, jest dobrym miejscem do testów.

Decyzja Sejmu

Sejmowe Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji oceniło, że wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego byłoby jedną z największych zmian społeczno-gospodarczych od 1989 r., niosącą trudne do przewidzenia skutki dla finansów publicznych i rynku pracy. Zwrócono też uwagę na ryzyko naruszenia zasady równości przez ograniczenie pilotażu do jednego regionu.

Ostatecznie komisja ds. petycji zdecydowała o odrzuceniu wniosku. Tym samym temat powszechnego świadczenia w wysokości ponad 2 tys. zł miesięcznie nie trafił do dalszych prac legislacyjnych.