Napój królów

Krzyżacy z Namysłowa wiedzieli, że rozmowy przy piwie mogą zmienić losy świata
BSA20160913_26.jpg

Krzyżacki komtur Franz Heinrich von Hettersdorf miał dwie słabości: piwo i kobiety. No dobrze, bądźmy sprawiedliwi, kobieta była jedna, czterdziestoletni rycerz w habicie był tak wierny pewnej damie z Namysłowa, która urodziła mu córkę, że postanowił się z nią ożenić. Kiedy romans komtura wyszedł na jaw, inni bracia szeptali, że ich szef zawdzięczał jurność swojej pierwszej słabości: piwu. W Archiwum Krzyżackim w Wiedniu zostały po Franzu przepiękne pokale, z których zwykł delektować się złocistym napojem. W tamtych czasach wszem wobec wiadome zaś było, że piwo dodaje wigoru, wzmacnia serce a w odpowiednich ilościach pozwala zachować wszelkie walory, które dla mężczyzn są powodem do dumy.

Można sobie tylko wyobrazić, że kiedy krzyżacki przełożony odpoczywał w komnatach namysłowskiego zamku z kielichem w dłoni, w myślach tak usprawiedliwiał swoje „pasje”: „Wszak sam Ludwik IX Święty, król ziemskich królów, krzyżowiec i pogromca niewiernych, pijał piwo jeno w dni pokuty. I chyba mu ta pokuta odpowiadała, skoro temu właśnie władcy zawdzięczamy uznanie prawne cechu piwowarów…”.

A Przemysł II, król Polski, który w czasie postu odmówił sobie uciech cielesnych oraz duchowych i oświadczył, że będzie pił tylko „lada jakie piwo”?

Komtur przywoływał w pamięci również Leszka Białego, wnuka Bolesława Krzywoustego. Samemu Ojcu Świętemu odmówił udziału w wyprawie do Jerozolimy tłumacząc, że „złożony chorobą, płynąć do Ziemi Świętej nie może, zwłaszcza że z powodu przypadłości w naturę ciała wymierzonej ani wina, ani prostej wody pić nie może, przyzwyczajony tylko piwo względnie miód pić”. I papież, wysłuchawszy przekonującego argumentu… zwolnił księcia z obowiązku krucjaty, co obwieścił w wydanej na tę okoliczność bulli. 
Krzyzak.jpg
Święci lubią piwo
Franz Heinrich von Hettersdorf był człowiekiem bywałym i oczytanym. Zaczynał się właśnie światły wiek dziewiętnasty, już dawno Krzyżacy zamienili miecze na księgi (rachunkowe). W 1703 roku zakupili w Namysłowie, 60 kilometrów od Wrocławia, potężną warownię. Jej mury pamiętały XIV wiek, jednak dla rycerzy ważniejsza była tutejsza tradycja warzenia piwa, do zamku przylegał bowiem browar, od stuleci słynący ze znakomitych produktów. Interesy szły dobrze, Hettersdorf miał więc wystarczająco wiele czasu na studiowanie natury i historii piwa. Z satysfakcją odkrywał, że już w XII wieku Święta Hildegarda z Nadrenii zalecała piwo jako napój zdrowotny. Sama piła kilka szklanek dziennie i dożyła niespotykanego wówczas wieku 81 lat!

Komtur z Namysłowa nie wątpił, że naśladując świętych, podąża najlepszą z możliwych dróg. Przy okazji zaś dba nie tylko o ducha, ale i – o rozleniwione nieco życiem w zakonie – ciało. Swoje dni dzielił bowiem pomiędzy doglądanie browaru i potajemne, lecz bardzo rzadkie, spotkania z ukochaną. Ta zaś, jako że kobiety zawsze interesują się pracą swoich mężczyzn, z radością degustowała zamkowe piwo. Tak szczerze mówiąc, nawet nie miała innego wyjścia. Kiedy tylko Krzyżacy kupili posiadłości w Namysłowie, natychmiast wydali rozkaz, na mocy którego w okolicy wolno było pić tylko to piwo, które sami produkowali.

Zdaniem Hettersdorfa piwo było kołem zamachowym dziejów świata. W przeciwieństwie do wina nie mąciło w głowie, więc nawet można by je uznać za napój uczonych, władców i myślicieli.
BSA20160915_18.jpg
Władcy z pokalami
Na poparcie swojej teorii komtur z Namysłowa przypomniał Bolesława Chrobrego, pierwszego króla Polski. Wrogowie wielkiego władcy wypominali mu, że pijał za wiele, ten zaś bez litości dawał łupnia swoim przeciwnikom podczas licznych bitew i wojen. Trudno bowiem znaleźć w historii Europy władcę, który stroniłby od piwa. W końcu, jak pisał Jan Długosz, jeden z najsłynniejszych kronikarzy polskiego średniowiecza: „Nic nadeń lepszego do pokrzepienia duszy. Jest ono nie tylko rozkoszą mieszkańców, lecz i cudzoziemców, zachwycając swym smakiem wybornym”.

Sam Mikołaj Rej, poeta i prozaik, poseł na Sejm I Rzeczypospolitej, w piciu piwa upatrywał jednej z przyczyn niezwykłej waleczności Polaków i odnoszonych przez nich w wojnach sukcesów militarnych. W swoim „Zwierciadle” notował: „Tożci nasi przodkowie podobno pijali najmilsze piwko, a bardzo bijali i lepszą sprawę mieli, bo łba nie zaparzyli gorącymi trunkami”.

Zygmunt Stary spożywał codzienne na śniadanie piwną polewkę z grzankami, popijał również do obiadu i dożył 81 lat! Kronikarz Marcin Bielski pisał, że Zygmunt był człowiekiem „wielkiej siły, tak iż powrozy targał i podkowy łamał.” Do tego spłodził jedenaścioro dzieci!

Franz Heinrich von Hettersdorf czytając zapiski kronikarzy nie miał wątpliwości, że i jemu zdrowotne właściwości piwa dopomogły w przywołaniu na świat córeczki, o której nikt przecież w zakonie jeszcze nie wiedział…
BSA20160915_23.jpg
Nauka kocha piankę
Hettersdorf doczytał się także, że piwo sprzyja jasności umysłu, a przecież, ze względu na pełnioną przez siebie funkcję, musiał tę jasność zachowywać… Wystarczyło spojrzeć na słynnego gdańskiego astronoma Jana Heweliusza. Jego dziad i ojciec byli szanowanymi piwowarami, on sam ożenił się z córką właściciela browaru. Jako mistrz browarniczy rozbudował znacznie odziedziczony po ojcu rodzinny browar, a sam objął wysokie stanowisko w Gdańskim Cechu Browarników. Przychody, jakie uzyskiwał z produkcji i sprzedaży piwa, pozwoliły mu na zbudowanie i wyposażenie obserwatorium astronomicznego. Za wybitne zasługi, jakie Jan Heweliusz wniósł do nauki, król Jan III Sobieski zwolnił astronoma i piwowara oraz jego potomków od jakichkolwiek opłat na rzecz cechu oraz nadał mu przywilej sprzedaży piwa poza granicami Gdańska. Dzięki niezależności finansowej, Heweliusz oddać się mógł nauce. Szybko zdobył uznanie i szacunek innych badaczy, stał się również sławny w Całej Europie. Prowadził m.in. obserwacje teleskopowe naszego satelity, czego efektem była wydana w 1647 roku praca naukowa pt. „Selenografia, czyli opisanie Księżyca”. Heweliusz prowadził również obserwacje planet, gwiazd oraz badał zależności w ruchach ciał niebieskich składające się na mechanikę nieba. Był autorem wielu wynalazków w dziedzinie przyrządów służących do obserwacji i pomiarów ciał i zjawisk niebieskich. W 1683 roku, dla uhonorowania zwycięzcy spod Wiednia, Jana III Sobieskiego (nota bene, również miłośnika piwa), nadał nowo opisanej konstelacji nazwę „Tarczy Sobieskiego”. Została ona, podobnie jak wiele innych, których autorem był gdański astronom, zatwierdzona przez Międzynarodową Unię Astronomiczną i obowiązuje do dzisiaj.
BSA20170125untitled75.jpg
Umrzeć dla piwa
To właśnie w czasach Sobieskiego powstała fraszka, której lektura zawsze poprawiała Hettersdorfowi humor. Mimo że z pochodzenia był Niemcem, starał się zbierać piwne informacje również w innych językach. I tak oto imć pan Wespazjan Kochowski herbu Nieczuja, barokowy poeta, Sarmata z krwi i kości, w licznych bojach zaprawiony, raczył sobie żartować tak, jakby przed oczami miał jego, komtura z Namysłowa:

„Pacierz mówiąc, acz rzadko, jeden piwożerca,
na skruchę się zdobywa i tak westchnie z serca:
Ej, Boże mój, gdyby morze się odmieniło w piwo,
A my wszyscy w ryby
Jako byśmy rozkosznie używali sobie
tam żyli, tam skończyli i w tym legli grobie”.

Gdyby komtur z Namysłowa urodził się później, pewnie zgodziłby się z amerykańskim dziennikarzem i laureatem nagrody Pulitzera, Davem Barry, który napisał: „Bez wątpienia największym wynalazkiem ludzkości jest piwo. No, koło też jest ważne, ale nie pasuje do pizzy…”

Tyle że w czasach Hettersdorfa pizza nie dotarła jeszcze do Namysłowa, piwo pasowało natomiast do podpłomyków.

W 1810 roku Zakon Krzyżacki, podobnie, jak inne niemieckie zgromadzenia, został rozwiązany. Komtur był wolny. Zamieszkał w pobliżu Namysłowa z rodziną i nikt nie mógł mu już wyrzucać potajemnych miłostek. Kiedy teraz siadywał z pokalem piwa w dłoni, cały czas był pewien, że na świecie nic nie byłoby takie samo, gdyby nie złocisty napój.




Dodał(a): ckm.pl / artykuł powstał przy współpracy z Namysłów Piątek 24.03.2017